Er zijn staan twee molens in het dorp Norg, over de molen 'De Hoop' valt het meeste te vertellen, hieronder volgt eerst kort informatie over de andere molen, 'Noordenveld', dat wordt opgevolgt met een interview over de molens gehouden in 'De Hoop' met molenaar en historicus Germ Geersing.

Molen 'Noordenveld'

Deze korenmolenmolen is voorzien van een zogenaamd Oudhollands hekwerk (op de wieken) met molenzeilen. De molen werd in 1878 gebouwd, tot de jaren 30 was het in gebruik door opeenvolgende molenaars. Vanaf de jaren 30 werd de molen verhuurd. Eind jaren 50 werd de molen stilgezet omdat de Norger zuivelfabriek een eigen molenmakerij kreeg. De molens werd een paar jaren later verkocht, gerestaureerd en werd een recreatiewoning. Door inrotten van de windpeluw kon de molen rond 1973 niet meer draaien, verval trad in tot de molen in ’90/’91 werd gerestaureerd. De Molenwerkgroep Norg laat de wieken regelmatig rondgaan, er wordt zo nu en dan gemalen.

Een aantal leerlingen zijn er in de tussentijd opgeleid tot gediplomeerd vrijwillig molenaar. Verder is het motor-maalkoppel op de begane grond (deels) gereconstrueerd, dit geldt ook voor het tweede maalkoppel met kunststenen.

http://www.norger-molens.nl/molen-noordenveld/geschiedenis-molen-noordenveld/

Interview bij molen 'De Hoop': Germ Geersing (Molenwerkgroep Norg)

Waarom staat de molen op de plek waar hij nu staat?

“Norg ligt van oorsprong tussen twee beekdalen, die van het Oostervoortsediep en de Slokkert (die aan de bovenloop van het Peizerdiep ligt), dus door de hoge ligging. Verder kun je als je op de wolken let zien dat de regenwolken de neiging hebben om om de plek heen te slaan. Dit is handig voor de molen, want het is niet zozeer de regen zelf, daar kan de molen wel tegen, maar de onregelmatige regenwinden die sneller schade en slijtage aan de molen kunnen leveren.”

“Helaas kan de molen niet meer onder ideale omstandigheden draaien, er is bijvoorbeeld een flat gebouwd, een loods in de jaren zestig en een bedrijf had een gebouw wat je daar ziet. Ze vonden het dak met de golfplaten van dat gebouw zo lelijk dat er een windsingel voor is gebouwd. Bij die nieuwe huizen daar wouden ze ook een windsingel neerzetten, maar daar heb ik mij tegen ingezet, gelukkig met succes.”

Hoe hebben de molens in Norg vroeger tot nu gefunctioneerd?

“Die hebben niet altijd dezelfde functie gehad. De molen had 2 pelstenen en 2 maalstenen: gerst, tarwe, rogge, koren, allerlei granen werden hier gepeld en gemalen. De functie van het pellen verloor die later door de verminderde vraag naar gort voor gortpap en in Groningen waren heel veel pelmolens, dus er was ook al veel concurrentie. Het malen bleef altijd nog, je kunt zien dat daarboven nog een tweede maalsteen was, op de verdieping waar we nu zitten waren de 2 pelstenen.”

“Op den duur is de molen vanwege de komst van meer productie fabrieken buiten gebruik en in verval geraakt. Maar de inwoners en mensen als ik houden de gebouwen als de molen het liefst in de oude staat. Het is niet omdat er toeristen langskomen, maar meer dat het een soort historische waarde heeft dat we willen behouden. We laten de wieken nog regelmatig draaien en proberen de tweede pelsteen zo snel mogelijk weer in de molen te zetten. Zo malen we ook wel eens wat, we kunnen het alleen niet meer voor officiële productievoorschriften houden vanwege de hoeveelheid regels die er tegenwoordig aan gepaard gaan, maar we malen voor vrienden natuurlijk nog wel.

Wat had de molen met de landbouw en de Boermarke in Norg te maken?

“Helemaal niks, de molen was altijd in de handen van particulieren. Er werd wel gehandeld met deze groep gezamenlijke boeren op de markten, maar het bleef een particulier gebeuren. Vroeger hadden er eens meerdere mensen aandelen in de molen en kon er dus voor een bepaald bedrag van de molen gebruikt gemaakt worden, maar het was niet echt vergelijkbaar met de boermarke, het graan ging gewoon van hier naar de molen toe.”

Hoeveel mensen werkten er vroeger in en om de molen?

“Dat was meestal twee, als twee mensen hard werkten konden ze de molen goed draaiende houden. Meestal was het de eigenaar en zijn werker en dan hing het er verder van de eigenaar af of de eigenaar zelf ook ging werken. Wat verder nog wel interessant kijkt als je om de molen kijkt had je daar vroeger de zoon van de molenaar wonen, dat was ook de bakker, daar was de woning van de molenaar met een boerderij erbij en daar woonde nog de oudste zoon van de molenaar die de molen later weer overnam.”

Met welke plaatsen handelde de Molens in Norg vooral?

“Heel vroeger in de 19^e eeuw kwam de klant naar de molen toe. De molen maakte goede zaken, maar toen er meer concurrentie kwam werden de molenaars gedwongen om de mensen zelf op te zoeken zodat ze het niet ergens anders wegkochten. De plaatsen waar Norg mee handelde waren allemaal in de gemeente Norg, elders was te ver om met andere molens te concurreren.”

Hebben de molens veel voorspoed gebracht aan de economie in Norg?

“Ja, de molens waren toch wel redelijk onmisbaar voor de boeren voor het omzetten van de koren in het veevoer. Het lag niet zozeer in het geld wat er verdiend werd door de molenaar, want dat ging niet direct weer naar de boeren, maar het lag meer aan de afstand, anders moesten de boeren een dorp verder om hun vee te kunnen voeren met hun eigen koren.”

Wat maakte het Bilau wieksysteem, waarom deze molen (de Hoop) zo veel wordt bezocht, zo bijzonder?

“Het was in 1935 dat het Bilau-wieksysteem er op gezet werd. Het kenmerkt zich door de efficiëntere metalen kleppen in plaats van hout met linnen wieken. De Hoop was de tweede molen in Nederland met dit voor die tijd geavanceerde systeem. De eigenaar van toen had het waarschijnlijk wel goed voor elkaar tijdens de economische crisis hier in Nederland, want toen er het nieuws vanuit Zeeland kwam van de molen met dit systeem kwam hij het direct bekijken. De molen in Zeeland had dit maar op 2 van de 4 wieken. De molen in Norg kreeg het eerst op 2 en wat later op alle 4 de wieken. Het wieksysteem komt uit Duitsland, daar komt het dan ook iets meer voor en is het minder bijzonder.

Op de vraag waarom molens vroeger niet 3, maar 4 wieken hadden heeft met techniek te maken: het waren balken die elkaar kruisten en daarom was het dus voor die tijd onnodig en onbegonnen werk om een molen met 3 wieken te bouwen.”

Wat kun je nog meer vertellen over wat er in de molen te zien valt?

“Hierboven zie je de maalstenen van blauw basalt die nog opnieuw geïnstalleerd moeten worden. De pelstenen waren van Bentheimer zandsteen (net als het doopvont in de kerk), dit zandsteen kwam uit een streek in Duitsland vlak naast Enschede. Die pelstenen worden niet opnieuw geïnstalleerd omdat die er al een lange tijd uit liggen en toen de molen nog niet zo was als de staat waarin wij hem willen restaureren. Verder zie je aan die gewichten dat net als de Bilau-wieken die vanzelf open kunnen gaan alles in de molen om balans draait, deze gewichten gaan omhoog wanneer de wielen te hard draaien en houden het zo in balans.”

“Deze balk is verder nog een echte as van de ijzerfabriek in Feijenoord bij de havens van Rotterdam. Zo zie je met het Bilau-wieksysteem, het Bentheimer zandsteen, het blauwe basalt uit de Eiffel en dit dat de nieuwste technieken en materialen uit verschillende locaties vandaan werden gehaald.”

Ik heb op de website gelezen dat de molen een rol heeft gespeeld in de tweede wereldoorlog, kun je daar misschien nog wat over vertellen?

“De Duitsers schuilden in de molen in 1943. Dit deden zij deels om het dorp goed in de gaten te houden, om te kijken of de lichten ’s nachts wel uit waren (duisternis tegen luchtaanvallen) en deels ook om de voedselproductie te dwarsbomen. De Duitsers waren er op dat moment niet, maar de Engelse ‘Spitfire’ vliegtuigen hebben de molen beschoten en de molen kon maar net gered worden van een brand.”